De Amsterdamse Balthazar Bescheij (1738-1804)

De tentoonstelling Adriaan de Lelie en het achttiende-eeuwse familieportret in Museum Van Loon toont niet alleen werk van Adriaan de Lelie maar ook van zijn tijdgenoten. Het Portret van Pieter De Clercq en zijn vrouw Agatha Stockelaar is een bruikleen van het Amsterdam Museum. Er is altijd vanuit gegaan dat dit schilderij gemaakt is door de bekende Antwerpse schilder Balthazar Bescheij (1708-1776). Daar is nu verandering in gekomen. Het is namelijk gemaakt door zijn jongere neef en naamgenoot die van 1764 tot 1804 in Amsterdam woonde en werkte. Hij is de jongste telg uit een Antwerpse geslacht van kunstschilders. De schilderijen die hij nagelaten heeft, werden tot voor kort allemaal toegeschreven aan zijn beroemde oom.

Was getekend, Balthazar Bescheij
Als nazaat van de ″Amsterdamse″ Bescheij kwam ik door genealogisch speurwerk verschillende documenten en notariële aktes op het spoor waarop o.a. de handtekening van de ″Amsterdamse″ Balthazar Bescheij staat. De signatuur op het portret dat nu in Museum Van Loon te zien is komt volledig overeen met de handtekening op de notariële aktes van de Amsterdamse Balthazar Bescheij. Daarnaast maakte zijn inschrijving bij het Sint Lucasgilde en de Stadstekenacademie in Amsterdam het beeld van de in Amsterdam werkende Bescheij compleet.

De geportretteerde vrouw, Agatha Stockelaar heeft vanaf 1767 tekenles gehad. Het is goed mogelijk dat Balthazar Bescheij haar tekenleraar was en zodoende de opdracht voor het portret tot stand is gekomen. Omdat ze elkaar kenden zou dat de verklaring kunnen zijn waarom hij dit schilderij met zowel zijn voor als achternaam heeft gesigneerd. Verder signeerde hij meestal, net als zijn oom, met B. Bescheij.
Het Portret van Pieter De Clercq en zijn vrouw Agatha Stockelaar is het eerste schilderij dat officieel aan deze jongere, Amsterdamse Balthazar Bescheij wordt teruggegeven, hoewel er beslist meer kandidaten zijn.

Van Londen via Antwerpen naar Amsterdam
Balthazar Bescheij is op 2 september 1738 geboren in Londen. Zijn vader, Joseph Hendrik, broer van de Antwerpse Balthazar Bescheij, werkte onder het pseudoniem Francis Lindo als portretschilder in Engeland en stuurde zijn zoon voor diens opleiding naar Antwerpen. In 1754 ging hij bij zijn ooms Jacob Andries en Balthazar Bescheij in de leer. Tijdens zijn opleiding heeft hij een aantal stijlkenmerken van zijn ooms overgenomen. Hierdoor is het werk van de oude en de jonge Balthazar Bescheij moeilijk uit elkaar te houden en is de ontdekking pas laat gedaan.
De Amsterdamse Balthazar Bescheij was o.a. de leermeester van de talentvolle Hendrik Voogd (1768-1839) en van Thomas Bianchi (1767-1836).

Marianne Hansen-Hallewaard