De Wallen vanaf de heup

Opvallend in de foto’s van Huub Prickaerts is het standpunt. Fotograferen als Ed van der Elsken en Cor Jaring keken de mensen die ze wilden fotograferen recht in de ogen. Prickaerts fotografeerde vanaf de heup, met zijn Konica die bekend was vanwege de speciale stille stand. Tegenwoordig is met een mobieltje een foto zo gemaakt. Google ‘Red Light District’ en je krijgt honderden foto’s van vrouwen achter de ramen in een rode gloed. In de jaren negentig toen Huub Prickaerts zijn beeld van de Wallen vastlegde, was fotograferen een heel wat gevaarlijker onderneming. Menige camera is door een pooier in de gracht gegooid. De Rode Draad bracht gaf speciale ‘no pictures' stickers uit.

Vanaf de heup

Prickaerts was in staat om eerst te kijken met zijn ogen en dan op gevoel - vanaf heuphoogte - een situatie vast te leggen, soms dramatisch maar vooral het alledaagse leven.  Daarom kunnen we nu even slenteren door een buurt en tussen mensen van zo’n 20 jaar geleden. Er is behoorlijk wat veranderd. Ad Leeflang wijst in zijn inleiding bij het boek op de trui-in-broek-mode van toen. Mijn oog viel op de vele leggings - soms in combinatie met heuptasje - superstrak en vaak nogal onelegant. Op een van de foto’s zien we een vrouw in legging die een immens exemplaar rolkoffer voorttrekt. De echte opmars van de rolkoffer moest nog beginnen. Ook verdwenen is het wagentje van de Melkunie, een klein rijdend winkeltje. Die zijn niet echt meer nodig in de 24 uurs-economie. Kapper Severiens op Warmoesstraat 55 A is een appartementen-hotel geworden. Er zijn een paar foto’s van zaken die seksvideo’s aanprijzen; het genre dat de video groot heeft gemaakt, maar inmiddels ook nagenoeg verdwenen is. Op een mooie foto van rondhangende zwarte mannen voor een Chinese winkel, valt in tweede instantie mijn oog op een lijst met prijzen van vliegreizen. Melbourne 2250, New York 795. Guldens waren dat. Vliegen is goedkoper geworden. Juist die alledaagse details maken dat je lang naar de foto’s kan kijken.

Boterhamzakjes

Sommige foto’s deden me denken aan de verhalen die ik optekende in de buurt bij het voorbereiden van de tentoonstelling Liefde te Koop (2002). Op een foto die Prickaerts maakte in de Dollebegijnensteeg  zien we een dikkige man op de fiets. Hij kijkt naar een raam. Misschien heeft hij wel een pakje boterhammen achter op de fiets. Boterhamzakjes -zo noemden prostituees in de jaren zestig de snelle ochtendklanten, de mannen die op weg naar hun werk even naar een prostituee gingen.

Project 1012

Prickaerts maakte zijn foto’s in een periode dat de Wallen voor een ingrijpende verandering stonden. In 2000 werd het bordeelverbod opgeheven. Al decennia lang werd raamprostitutie gedoogd en bakkeleide de politiek over deze wetsverandering. Een motief voor legalisering was dat de overheid grip kon krijgen op een schimmige bedrijfstak. Op kaarten van de buurt van voor 2000 moesten raambordelen ´overig bedrijf´ genoemd worden. Iets wat illegaal is kan je niet controleren. Dat veranderde na de wetswijziging. Bordelen werden verbouwd tot brandveilige,  wit of donkerrood betegelde ruimtes die makkelijk schoon te maken waren. Er kwamen alarmknoppen, regels over safe seks, en prostituees moesten zich inschrijven bij de Kamer van Koophandel. De bedrijfstak kwam onder toezicht van de gemeente en de politie. Door afspraken en een gemeentelijk vergunningenbeleid zou de controle worden vergroot. Maar, zoals werd gesignaleerd in het rapport Schone Schijn, De signalering van mensenhandel in de vergunde prostitutiesector (2008): “De opheffing van het algemeen bordeelverbod heeft niet geleid tot een prostitutiebranche zonder misstanden”.  Het blijft een ‘kwetsbaar beroep’, zoals een titel van een ander gemeentelijk rapport luidt. Coalitieproject 1012, gestart in 2007 door de centrale stad en stadsdeel centrum, heeft als doel “het terugdringen van de criminaliteit en de economische opwaardering van het postcodegebied 1012”. Raambordelen werden studio’s van mode-ontwerpers of kunstenaars en coffeeshops moesten sluiten.  

Sigaretje

Als er al prostituees op de foto’s van Prickaerts staan, hebben ze even pauze, zitten ze in de zon of roepen ze wat naar de buurvrouw. Op enkele foto’s zie je mannen naar prostituees kijken, de meesten op de rug gefotografeerd. Er worden op de foto’s veel sigaretten gerookt. Er wordt gedronken, gegaapt, gesurveilleerd, schoongemaakt. Soms heerst er een grimmige sfeer, maar vaak ziet het er op de foto’s van Huub Prickaerts ook zeer gemoedelijk uit. Een vrouw met kind voorop de fiets. Misschien komen ze van kinderdagverblijf Prinses Juliana aan het Oudekerksplein. De plek waar ik buitenlandse collega’s meeneem om hen het toppunt van Amsterdamse tolerantie te tonen. Op een steenworp afstand van elkaar: de oudste kerk van Amsterdam, raambordelen en een crèche.

Sex Paradijs

Mijn favoriete foto’s zijn die waarbij je een verhaal fantaseert, zoals die van het stel dat tegen het raam leunt met daarop Live Show Sex Paradijs, hij met vliegeniersbril, zij in superkort truitje en string, een van haar hoge hakken even uitgeschopt. Pauze in het werk, even genieten van de zon.  Dit is de echte straatfotografie, het leven betrapt in een fractie van een seconde. Ik hoop dat veel van de mensen die op de foto’s staan naar het debat komen. Ik ben benieuwd naar hun visie op het thema van de avond: ‘De kracht van de Wallen’.

Meer info over debat hier