Cornelis Springer, De bouw van twee gashouders van de Hollandsche Gazfabriek aan de Schans 1847, Amsterdam Museum
Springer in Amsterdam
Toen Cornelis Springer in 1847 de opdracht kreeg om de ‘Hollandsche Gazfabriek’ aan de Schans te schilderen was hij al een bekende in de Amsterdamse kunstwereld. Hij werd in 1844 toegelaten tot de vooraanstaande kunstenaarsvereniging Arti & Amicitiae en breidde hiermee zijn netwerk van potentiële kopers uit. Deze kopers klopten bij Springer aan voor zijn gedetailleerde en romantische stadsgezichten. Het is dan ook vreemd dat Springer een opdracht aannam over de bouw van een industrieterrein. Daar is toch weinig romantisch aan?
Nicolaas Pieneman, Cornelis Springer (1817-1891), kunstschilder 1829-1860, Amsterdam Museum
Maar voor 800 gulden…
In 1847 klopte de stadsrooimeester, een oude benaming voor bouwopzichter, Th.W. van Outersterp bij het atelier van Springer aan. Hij wilde graag dat de bouw van de nieuwe gasfabrieken van suikerfabrikant C. de Bruijn werd vereeuwigd. Springer stond niet te springen om deze opdracht, maar het bracht geld in het laatje. De Bruijn wilde 800 gulden betalen, een voor die tijd astronomisch hoog bedrag! Ter vergelijking: 55% van de Amsterdamse gezinshoofden verdiende toen 300 gulden per jaar.
Geen centen, geen schilderij
Toen Springer bezig was met het schilderij hoorde hij verontrustend nieuws. De Bruijn had financiële moeilijkheden! Hij verklaarde in een brief aan De Bruijn dat hij zou stoppen met schilderen. Springer kon het schilderij alleen verkopen aan De Bruijn. Het publiek was niet geïnteresseerd in een schilderij van een willekeurige bouwput. Van Outersterp moest in actie komen en betaalde een voorschot van 550 gulden op de totale koopsom. Springer was gerustgesteld en ging weer aan de slag.
Cornelis Springer, De bouw van twee gashouders van de Hollandsche Gazfabriek aan de Schans 1847 (detail), Amsterdam Museum
Wie betaalt, bepaalt!
Nu de stadsrooimeester het werk financierde, besloot Springer hem een prominente rol in het schilderij te geven. Hij is weergegeven met een plattegrond van de bouwplaats in zijn handen, met naast hem De Bruijn. De wijze waarop het gelaat van Van Outersterp is geschilderd ten opzichte van De Bruijn verraadt de financiële verhoudingen. Het gezicht van Van Outersterp is een duidelijk voorbeeld van de precisie en vernuft van Springer, terwijl hij duidelijk minder zijn best heeft gedaan op De Bruijn. Wie betaalt, bepaalt. Ook als dat niet direct is aangegeven.
Klik hier voor meer informatie over de tentoonstelling ‘Door het oog van Springer’ in het Zuiderzee Museum.