Afbeelding uit het artikel van Watson en Crick uit 1953 waarin ze de structuur van DNA beschrijven
Amsterdam DNA
Bestaat er ook zoiets voor een stad – bijvoorbeeld Amsterdam? Zo´n constante, onveranderlijke onderstroom van waarden die voor continuïteit zorgt door de geschiedenis heen, vanaf het ontstaan tot nu? Kunnen we kortom een stad zien als een organisme, dat zich ontwikkelt in het spanningsveld tussen aangeboren kenmerken en invloeden van buitenaf? In Amsterdam DNA, onze rondleiding door de geschiedenis van de stad in één uur, doen we een poging. Vier kernwaarden worden als de DNA-waarden van de stad gepresenteerd: ondernemerschap, vrijdenken, burgerschap en creativiteit.
Gerard de Lairesse, De Stedenmaagd van Amsterdam, ca. 1675. Collectie Amsterdam Museum
Ondernemerschap: goed en fout
Dat ondernemerschap in de zeventiende eeuw al een belangrijk onderdeel was van de stedelijke identiteit laat dit schilderij goed zien. De stedemaagd, als symbool voor de stad Amsterdam wordt geflankeerd door Mercurius, de god van de handel. Om haar heen is handelswaar van over de hele wereld te zien en figuren die andere werelddelen symboliseren. De hoorn des overvloeds in haar handen toont dat de handelsgeest de welvaart van de stad flink ten goede komt. De hiërarchisch, niet mis te verstane positie van Amsterdam boven de andere werelddelen doet ons er echter aan herinneren dat al die handelswaar niet zelden met onderdrukking en bloedvergieten in andere delen van de wereld gepaard is gegaan. Zo’n DNA-kenmerk kan dus niet zonder meer als een positieve eigenschap worden opgevat.
Trouwboekje van Frank en Peter Wittebrood, 2001. Collectie Amsterdam Museum
Vrijdenken, vrij leven
Amsterdam heeft een naam hoog te houden als stad van vrijheid: vrijheid om te denken wat je wil, vrijheid om te zijn wie je bent. In de zeventiende eeuw merkte een Franse reizigster op: “Amsterdam is het aangenaamste oord van Europa en er is geen Pers of Armeniër, die zich daar niet als in zijn vaderland thuis voelt en als ik Joods was geweest, zou ik er de rest van mijn dagen door willen brengen.” Maar ook in modernere tijden lijkt Amsterdam voorop te willen lopen in het omarmen van vrijheid voor iedereen. Niet zonder trots sloot Amsterdam op 1 april 2001 het allereerste homohuwelijk ter wereld. Vier paren werden gehuwd door de toenmalige burgemeester Job Cohen. Onder hen waren Peter Lemke en Frans Wittebrood. Hun trouwboekje en -ringen zijn in Amsterdam DNA te zien.
Historisch DNA?
Bestaat er dan iets als erfelijke informatie voor een stad? Een vaste kern aan waarden die een constante vormt in de geschiedenis van die stad? En waar bevindt die constante zich dan? In Amsterdams moerassige grond? De ligging aan het IJ? De bevolking? Misschien is het antwoord wel: in de geschiedenis van de stad zelf. Een stad, die de naam heeft waarden als ondernemerschap, vrijdenken, burgerschap en creativiteit hoog in het vaandel te hebben staan, trekt ondernemers, vrijdenkers, creatievelingen en burgers die hun verantwoordelijkheid willen nemen aan. Het Amsterdam DNA is dan onderdeel van de stedelijke identiteit, een gezamenlijke grondhouding tegenover het heden en de toekomst, geworteld in het verleden.