Sommige supporters hebben esthetische bezwaren: “Die smurf is toch geen Griekse held?”, anderen vinden dat het nieuwe logo niet de waarden uitstraalt die ze de club toedichten: kracht, authenticiteit, historie, succes. Ajax is een club van traditie en historie en een roemrucht verleden omarm je, vinden deze supporters. Op 12 april 2014 onderstreepten de fanatieke supporters van de F-side, Vak 410, South Crew en North Up dat door een gigantisch oud logo op de Dam te ontrollen.
Het oude logo op de Dam, 12 april 2014 (foto F-side)
Het is dus serieus, die roep om het oude logo, dat 62 jaar dienst deed als clubembleem. Maar waar komt dat oude clublogo eigenlijk vandaan? Zoals gezegd, in 1928 diende het voor het eerst als clubembleem, maar al in 1925 werd de heldhaftige kop voor het eerst in clubverband gebruikt, op een aardenwerken bordje dat gemaakt werd ter gelegenheid van het 25-jarige bestaan van Ajax. Overigens bewaren wij in het museum een medaille uit 1924 waar de Griekse held ook al op afgebeeld is. Misschien is het logo dus wel nog ouder!
Eduard Hüttl, Prijspenning van de Amsterdamse Voetbalvereniging Ajax , 1924. Amsterdam Museum
Maar waar komt die karakterkop vandaan? Hij is overduidelijk geïnspireerd op een antiek voorbeeld. Het voorbeeld bevindt zich in de Vaticaanse Musea en stelt inderdaad een Griekse held voor, maar staat daar bekend als Menelaus! Menelaus was weliswaar net als Ajax een held uit de Trojaanse oorlog, maar toch echt wel een andere. Kijk bijvoorbeeld naar de helmen, op allebei zijn achterop een centaur en een man afgebeeld, voorop een adelaar. Oh jee, hebben ze zich in de jaren ’20 vergist? Het heeft er echt alle schijn van dat ons Ajax-logo gemodelleerd is naar Menelaus.
Links: Menelaus (Vaticaanse Musea, Rome). Rechts: Ajax-buste zoals die te koop is in de fanshop.
Moet je dan nog terug willen naar het oude logo, als dat feitelijk niet Ajax voorstelt? Voordat je die vraag gaat beantwoorden is een andere vraag misschien nog wel veel belangrijker, namelijk: maakt het uit? Ajax is een voetbalclub, niet de Amsterdamse vereniging van liehebbers van de klassieke oudheid. Laten we dus ook niet gaan haarkloven over welke Griekse held welke is. Bovendien, de argumenten die supporters aandragen om het oude logo terug te willen blijven fier overeind, omdat die niet zo zeer gerelateerd zijn aan de Griekse Ajax, maar aan hun Amsterdamse Ajax, de voetbalclub met de prachtige historie. Het oude logo smaakt nog altijd naar totaalvoetbal, Rinus Michels, Johan Cruijff, De Meer, het Olympisch Stadion, Marco van Basten, kortom: het Ajax dat zo groot was als het in de beleving van velen nog altijd is. Dát gevoel, waarvan het oude logo een uitdrukking is, dat is belangrijk.
In het museum hebben we een bordje waar het oude logo op staat. Het dateert van 1987, drie jaar voor het nieuwe logo werd ingevoerd. Bobby Haarms, de legendarische assistent-trainer van Ajax kreeg het toen hij 40 jaar lid was van de club. Voor Bob is een standbeeld opgericht, vlak naast de hoofdingang van de Arena. Misschien verdient het oude logo ook wel zo’n monument, of een plek op dat andere monument, het wit-rood-witte shirt van Ajax.
Ajax-wandbord van Bobby Haarms (1934-2009), 1987. Amsterdam Museum.
Het Ajax-logo is ook onderwerp in de tentoonstelling ‘Voetbal Halleluja’ , waarin we onder andere een van de spandoeken laten zien waarmee supporters het bestuur van Ajax proberen te bewegen terug te keren naar het oude logo. De tentoonstelling is geopend tot en met 4 januari 2015.
UPDATE: AJAX BLIJKT TOCH AJAX!:
Na verschijnen van deze blog kreeg ik bericht van Jaap-Jan Flinterman, docent oude geschiedenis aan de Vrije Universiteit, met goed nieuws! De door mij afgebeelde kop is onderdeel van de beroemde Pasquino-groep, een verloren gegane Griekse beeldengroep waar we meer dan 20 kopieën van kennen.
Pasquino groep in de Loggia dei Lanzi in Florence
Over die groep zijn de laatste jaren de inzichten gewijzigd. Waar men er vroeger vanuit ging dat hier Menelaos was afgebeeld, met het dode lichaam van Patroclus denkt men nu dat dit –houdt u vast- Ajax is met het dode lichaam van Achilles!
Mocht u dus op vakantie zijn in Florence en de beeldengroep in de Loggia dei Lanzi zien, roept u dan gerust even: “Ajax!”