Een greep uit de boekenkast

Klassiekers

Na de dood van Van Eeghen (1889) zijn al zijn boeken getaxeerd. We hebben niet meer alle boeken, maar wel de titels. Geweldig, maar ook enigszins deprimerend voor de biograaf. Wat heb ik  gelezen van die enorme lijst? De Camera Obscura van Nicolaas Beets en nog wat klassiekers, maar toch vooral heel veel niet. En die paar mooie negentiende-eeuwse romans die ik wél heb gelezen, zoals Flauberts Madame Bovary, heeft Van Eeghen dan weer niet op zijn lijst staan.

Dat bewijst nog niet dat hij ze niet gelezen heeft - wie weet wat er stiekem onder zijn kussen lag - net zoals het feit dat hij de volledige werken van Shakespeare in de kast had staan geen garantie is dat hij ze allemaal had gelezen. Maar een respectabele huisbibliotheek was het wel. Ordelijk als hij was had Van Eeghen er een uitgebreid register bij gemaakt, dat net als het taxatierapport te vinden is in het familiearchief. In het register doorklinkt het ideaal van de homo universalis, de universele mens.

Plaatwerken en Boeken

Van Eeghens handgeschreven register bestaat uit 34 bladzijden, waarvan de eerste negen gewijd zijn aan ‘plaatwerken’. Vervolgens komen er bladzijden vol met boeken over godgeleerdheid, zedenkunde, opvoeding en kerkelijke geschiedenis. Dan geschiedenis, rechtsgeleerdheid, reizen, natuurhistorie, natuur- en sterrenkunde. Pas daarna, op pagina 25, komen de romans en ‘mengelwerken’, gevolgd door letterkunde en dichtwerken.

Wat kun je hieruit opmaken? Het lijkt erop dat hij meer hield van beeldende kunst dan van literatuur, meer van non-fictie dan van fictie. Het grote aantal religieuze boeken onderstreept het belang van het geloof in zijn leven, al valt op dat ze niet allemaal over zijn eigen, doopsgezinde geloof gaan. Zo stonden er ook diverse boeken over de Joodse geschiedenis in zijn kast.

Los van de onderwerpen was hij ook een echte verzamelaar. Als hij iets mooi vond, dan wilde hij het compleet hebben. Zo had hij het volledige werk van de Schotse schrijver Walter Scott: 52(!) banden. Ook veel Franse en Duitse series had hij compleet en natuurlijk alles van Jacob Cats. De oude klassieken las hij alleen in vertaling, want hij had nooit Latijn en Grieks geleerd.

Geen Max Havelaar, wel de Negerhut van oom Tom

Van Eeghen had een moderne smaak qua kunst en techniek, maar niet als het ging om politieke ideologie of geloof. In zijn boekenkast stonden wel de Aantekeningen op de grondwet van Thorbecke uit 1839, maar niet de moderne revolutionaire boekwerken van Multatuli of Marx, laat staan The Origin of Species van Darwin - niet geheel verrassend.

Wel had hij twee exemplaren van De negerhut van oom Tom, Harriet Beecher Stowe’s beroemde aanklacht tegen de slavernij. Toen het boek in 1852 verscheen hadden nog heel wat Amsterdamse notabelen, onder wie een halfbroer van Van Eeghen, aandelen in slavenplantages. Het feit dat Piet van Eeghen deze roman in de kast had staan versterkt het vermoeden dat hij behoorde tot de voorstanders van afschaffing van de slavernij. Daarin was hij wel weer modern.

Waarde

Na de dood van Piet van Eeghen zijn al zijn boeken en prenten getaxeerd. Gezamenlijke waarde: 17.000 gulden. Omgerekend zou dat nu meer dan 200.000 euro zijn. Niet slecht, voor de inhoud van een paar boekenkasten. Maar het beeld is wel vertekend: bijna de helft van dit bedrag is toe te schrijven aan de beroemde Jan Luykencollectie (prenten en tekeningen) van Van Eeghen, die hij naliet aan de stad Amsterdam. Daarover een andere keer meer.